Vasavi Jayanthi: Invoke the Wish-Fulfilling Goddess of this Yuga For Protection, Divine Wisdom, Prosperity & Success JOIN NOW
விஷ்ணு சஹஸ்ரநாமம்: Vishnu Sahasranamam Lyrics in Tamil
x
cart-added இந்த உருப்படிகள் உங்கள் பெட்டகத்தில் சேர்க்கப்பட்டது.
x

ஸ்ரீ விஷ்ணு ஸஹஸ்ரநாம ஸ்தோத்ரம்

ஹரி ஓம்

சு’க்லாம்பரதரம் விஷ்ணும் ச’சிவர்ணம் சதுர்புஜம் |

பிரஸந்ந வதனம் த்யாயேத் ஸர்வ-விக்னோப சா’ந்தயே ||1

 

யஸ்யத்விரதவக்த்ராத்யா: பாரிஷத்யா: பரச்’ச’தம் |

விக்னம் நிக்னந்தி ஸததம் விஷ்வக்ஸேநம் தமாச்ரயே ||2

 

வ்யாஸம் வஸிஷ்ட நப்தாரம் ச’க்தே; பௌத்ரமகல்மஷம் |

பராசராத்மஜம் வந்தே சு’கதாதம் தபோநிதிம் ||3

 

வ்யாஸாய விஷ்ணு ரூபாய வ்யாஸ ரூபாய விஷ்ணவே |

நமோ வை ப்ரஹ்மநிதயே வாஸிஷ்டாய நமோ நம : || 4

 

அவிகாராய சு’த்தாய நித்யாயபரமாத்மனே |

ஸதைக ரூப ரூபாய விஷ்ணவே ஸர்வஜிஷ்ணவே ||5

 

யஸ்ய ஸ்மரணமாத்ரேண ஜன்ம ஸம்ஸார பந்தனாத் |

விமுச்யதே நமஸ்தஸ்மை விஷ்ணவே ப்ரபவிஷ்ணவே || 6

 

ஓம் நமோ விஷ்ணவே ப்ரபவிஷ்ணவே ?

 

ஸ்ரீ வைச’ம்பாயன உவாச

ச்’ருத்வா தர்மா னசே’ஷேண பாவநாநி ச ஸர்வச’: |

யுதிஷ்ட்டிரச் சா’ந்தனவம் புனரேவாப்ய பாஷத ||7

 

யுதிஷ்ட்டிர உவாச

கிமேகம் தைவதம் லோகே கிம் வாப்யேகம் பராயணம் |

ஸ்துவந்த: கம் கமர்ச்சந்த: ப்ராப்னுயுர்மானவா: சு’பம் ||8

 

கோ தர்ம: ஸர்வதர்மாணாம் பவத: பரமோ மத: |

கிம் ஜபன்முச்யதே ஜந்துர்ஜன்மஸம்ஸார பந்தனாத் ||9

 

ஸ்ரீ பீஷ்ம உவாச

ஜகத்‌ ப்ரபும்‌ தேவதேவம்‌ அனந்தம் புருஷோத்தமம் |

ஸ்துவந் நாம ஸஹஸ்ரேண புருஷ: ஸததோத்தித: ||10

 

தமேவ சார்ச்சயந்‌நித்யம் பக்த்யா புருஷமவ்யயம்‌ |

த்யாயன்‌ ஸ்துவந்‌ நமஸ்யம்ச்’ ச யஜமானஸ்தமேவச ||11

 

அனாதிநிதனம் விஷ்ணும்‌ ஸர்வலோக மஹேச்’வரம்‌ |

லோகாத்யக்ஷம்‌ ஸ்துவந்‌நித்யம் ஸர்வதுக்காதிகோபவேத் ||12

 

ப்ரஹ்மண்யம்‌ ஸர்வதர்மஜ்ஞம்‌ லோகானாம் கீர்த்திவர்த்தனம்‌ |

லோகநாதம்‌ மஹத்பூதம்‌ ஸர்வபூத பவோத்பவம் //13

 

ஏஷ மே ஸர்வதர்மாணாம் தர்மோதிகதமோ மத: |

யத்பக்த்யா புண்டரீகாக்ஷம்‌ ஸ்தவைரர்சேந்நர:ஸதா ||14

 

பரமம்‌ யோ மஹத்‌ தேஜ: பரமம்‌ யோ மஹத்தப: |

பரமம்‌ யோ மஹத்‌ ப்ரஹ்ம பரமம்‌ ய:பராயணம் ||15

 

பவித்ராணாம்‌ பவித்ரம்‌ யோ மங்களானாம்‌ ச மங்களம் |

தைவதம்‌ தேவதானாம்ச பூதானாம்‌யோ(அ)வ்யய: பிதா ||16

 

யத: ஸர்வாணி பூதானி பவந்த்யாதி யுகாகமே |

யஸ்மிம்ச்’ ச‌ ப்ரலயம்‌ யாந்தி புனரேவ யுகக்ஷயே ||17

 

தஸ்ய லோகப்ரதானஸ்ய ஜகன்னாதஸ்ய பூபதே |‌

விஷ்ணோர்‌ நாம ஸஹஸ்ரம்‌மே ச்’ருணு பாபபயாபஹம் ||18

 

யானிநாமானி கெளணானி விக்யாதானிமஹாத்மன: |

ருஷிபி: பரிகீதானி தானிவக்ஷ்யாமி பூதயே ||19

 

ருஷிர்‌ நாம்னாம்‌ ஸஹஸ்ரஸ்ய வேதவ்யாஸோ மஹாமுனி: ||

ச்சந்தோனுஷ்டுப்‌ ததா தேவோ பகவான்‌ தேவகீஸுத: ||20

 

அம்ருதாம்சூ’த்பவோ பீஜம்‌ ச’க்திர்தேவகிநந்தன: |

த்ரிஸாமா ஹ்ருதயம்‌ தஸ்ய சா’ந்த்யர்த்தே விநியுஜ்யதே ||21

 

விஷ்ணும்‌ ஜிஷ்ணும்‌ மஹாவிஷ்ணும்‌ ப்ரபவிஷ்ணும்‌ மஹேச்’வரம்‌ |

அநேகரூப தைத்யாந்தம்‌ நமாமி புருஷோத்தமம்‌ ||22

ஓம்அஸ்ய ஸ்ரீ விஷ்ணோர்‌

திவ்ய ஸஹஸ்ரநாம ஸ்தோத்ர மஹாமந்த்ரஸ்ய|

ஸ்ரீ வேத வ்யாஸோ பகவான்‌ ருஷி:

அனுஷ்டுப்ச்சந்த: ஸ்ரீ மஹாவிஷ்ணு:

பரமாத்மா ஸ்ரீமந்‌ நாராயணோ தேவதா |

 

அம்ருதாம்சூ’த்பவோ பானுரிதி பீஜம்‌ |

தேவகீ நந்தன: ஸ்ரஷ்டேதி ச’க்தி:

உத்பவ:க்ஷோபணோதேவ இதிபரமோ மந்த்ர: |

ச’ங்கப்ருந்‌ நந்தகீ சக்ரீதி கீலகம்‌ |

 

சா’ர்ங்கதன்வா கதாதர இத்யஸ்த்ரம்‌|

ரதாங்கபாணி-ரக்ஷோப்ய இதிநேத்ரம்‌ |

த்ரிஸாமா ஸாமக:ஸாமேதி கவசம்‌ |

ஆனந்தம்‌ பரப்ரஹ்மேதி யோனி:

 

ருது: ஸுதர்ச’ன : கால இதி திக்பந்த: |

ஸ்ரீவிச்’வரூப இதித்யானம் |‌

ஸ்ரீமஹாவிஷ்ணு ப்ரீத்யர்த்தே

ஸ்ரீஸஹஸ்ரநாம ஜபே விநியோக: //

 

த்யானம்‌

க்ஷீரோதன்வத்‌ ப்ரதேசே’ சு’சிமணி விலஸத்

ஸைகதேர் மெளக்திகானாம்‌

மாலாக்லுப்தா ஸனஸ்த: ஸ்ஃபடிகமணி

நிபைர்‌ மெளக்திகைர்‌ மண்டிதாங்க: |

 

சு’ப்ரை-ரப்ரை-ரதப்ரை-ருபரிவிரசிதைர்‌

முக்த பீயூஷ வர்ஷை:

ஆனந்தீ ந: புனீயா தரிநளின கதா

ச’ங்கபாணிர்‌ முகுந்த: ||1

 

பூ: பாதெள யஸ்ய நாபிர்‌வியதஸூர நிலச்’:

சந்த்ர ஸூர்யெள ச நேத்ரே

கர்ணாவாசா’ சி’ரோத்யெளர்‌ முகமபி

தஹனோ யஸ்ய வாஸ்தேய மப்தி

 

அந்தஸ்த்தம்‌ யஸ்ய விச்’வம்‌ ஸுர நர௧௧கோ போகி கந்தர்வ தைத்யை: |

சித்ரம் ‌ரம் ரம்யதே தம்‌ த்ரிபுவன வபுஷம்‌ விஷ்ணுமீச’ம்‌ நமாமி ||2

 

|| ஓம்‌ நமோ பகவதே வாஸுதேவாய ||

சா’ந்தாகாரம்‌ புஜகச’யனம்‌

பத்மநாபம்‌ ஸுரேச’ம்‌

விச்’வாதாரம்‌ ௧௧னஸத்ருச’ம்‌

மேகவர்ணம்‌ சு’பாங்கம்‌ |

லக்ஷ்மீகாந்தம்‌ கமலநயனம்

யோகிஹ்ருத்-த்யானகம்யம்‌

வந்தே விஷ்ணும்‌ பவபயஹரம்‌

ஸர்வலோகைகநாதம்‌ ||3

 

மேகச்’யாமம்‌ பீதகெளசே’யவாஸம்‌

ஸ்ரீவத்ஸாங்கம்‌ கெளஸ்துபோத்பாஸிதாங்கம்‌ |

புண்யோபேதம்‌ புண்டரீகாயதாக்ஷம்‌

விஷ்ணும்‌ வந்தே ஸ்ர்வலோகைகநாதம்‌ ||4

 

நம : ஸமஸ்த பூதானாம்‌

ஆதிபூதாய பூப்ருதே |

அனேகரூபரூபாய

விஷ்ணவே ப்ரபவிஷ்ணவே ||5

 

ஸச’ங்கசக்ரம்‌ ஸகிரீடகுண்டலம்‌

ஸபீதவஸ்த்ரம்‌ ஸரஸீருஹேக்ஷணம்‌ /

ஸஹாரவக்ஷஸ்த்தல சோ’பிகெளஸ்துபம்‌

நமாமி விஷ்ணும்‌ சி’ரஸா சதுர்ப்புஜம்‌ ||6

 

சாயாயாம்‌ பாரிஜாதஸ்ய

ஹேம ஸிம்ஹாஸனோபரி |

ஆஸீனமம்புத ச்’யாமம்

ஆயதாக்ஷமலங்க்ருதம்‌ ||7

 

சந்த்ரானனம்‌ சதுர்பாஹும்‌

ஸ்ரீவத்ஸாங்கித வக்ஷஸம்‌ |

ருக்மிணீ-ஸத்யபாமாப்யாம்‌

ஸஹிதம்‌ க்ருஷ்ணமாச்’ரயே ||8

 

ஒம்‌ விஸ்வஸ்மை நம

விச்’வம்‌ விஷ்ணுர்‌-வஷட்காரோ

பூத பவ்ய பவத்‌ ப்ரபு: |

பூதக்ருத்‌ பூதப்ருத்‌ பாவோ

பூதாத்மா பூதபாவன: ||1

 

பூதாத்மா பரமாத்மாச

முக்தானாம்‌ பரமாகதி: |

அவ்யய: புருஷ:‌ ஸாக்ஷீ

க்ஷேத்ரஜ்ஞோ(அ)க்ஷர ஏவ ச ||2

 

யோகோ யோக விதாம்‌ நேதா

ப்ரதானபுருஷேச்’வர: |

நாரஸிம்ஹவபு: ஸ்ரீமான்

கேசவ:புருஷோத்தம: ||3

 

ஸர்வ: ச’ர்வ: சி’வ: ஸ்தாணுர்‌

பூதாதிர்‌ நிதிரவ்யய: |

ஸம்பவோ பாவனோ பர்த்தா

ப்ரபவ: ப்ரபுரீச்’வர: //4

 

ஸ்வயம்பூச்‌ ச’ம்பு-ராதித்ய:

புஷ்கராக்ஷோ மஹாஸ்வன: |

அநாதி நிதனோ தாதா

விதாதா தாது ருத்தம:||5

 

அப்ரமேயோ ஹ்ருஷீகேச’:

பத்மநாபோ(அ)மரப்ரபு: |

விச்’வகர்மா மனுஸ்‌ த்வஷ்டா

ஸ்தவிஷ்ட: ஸ்த்தவிரோ த்ருவ: ||6

 

அக்ராஹ்ய: சா’ச்வத: க்ருஷ்ணோ

லோஹிதாக்ஷ: ப்ரதர்த்தன: /

ப்ரபூதஸ்‌ த்ரிககுப்தாம

பவித்ரம்‌ மங்களம்‌ பரம்‌ ||7

 

ஈசா’ன: ப்ராணத: ப்ராணோ

ஜ்யேஷ்ட்ட: ச்’ரேஷ்ட்ட: ப்ரஜாபதி: |

ஹிரண்யகர்ப்போ பூகர்ப்போ

மாதவோ மதுஸூதன:||8

 

ஈச்’வரோ விக்ரமீ தன்வீ

மேதாவீவிக்ரம: க்ரம: |

அனுத்தமோ துராதர்ஷ:

க்ருதஜ்ஞ: க்ருதிராத்மவான்||9

 

ஸுரேச’:ச’ரணம்‌ சர்ம

விச்’வரேதா: ப்ரஜாபவ: |

அஹ:‌ ஸம்வத்ஸரோவ்யால:

ப்ரத்யய: ஸர்வதர்ச’ன: ||10

 

அஜஸ்: ஸர்வேச்’வரஸ்: ஸித்த:

ஸித்திஸ்:‌ ஸர்வாதிரச்யுத: |

வ்ருஷாகபிரமேயாத்மா

ஸர்வயோக வினிஸ்ருத: ||11

 

வஸுர்‌ வஸுமனாஸ்: ஸத்யஸ்:

ஸமாத்மா ஸம்மிதஸ்ஸம: |

அமோக: புண்டரீகாக்ஷோ

வ்ருஷகர்மா வ்ருஷாக்ருதி: ||12

 

ருத்ரோ பஹுசிரா பப்ருர்‌

விச்’வயோனி: சு’சிச்ரவா: |

அம்ருத: சா’ச்’வதஸ்தாணுர்‌

வராரோஹோ மஹாதபா: ||13

 

ஸர்வக: ஸர்வவித்‌ பானுர்‌

விஷ்வக்ஸேனோஜநார்தன: |

வேதோ வேதவிதவ்யங்கோ

வேதாங்கோ வேதவித்‌கவி: ||14

 

லோகாத்யக்ஷ: ஸுராத்யக்ஷோ

தர்மாத்யக்ஷ: க்ருதாக்ருத: |

சதுராத்மா சதுர்வ்யூஹ:

சதுர்‌தம்ஷ்ட்ரச்‌ சதுர்ப்புஜ: ||15

 

ப்ராஜிஷ்ணுர்‌ போஜனம்‌ போக்தா

ஸஹிஷ்ணுர்‌ ஜகதாதிஜ: |

அனகோ விஜயோ ஜேதா

விச்’வயோனி: புனர்வஸு: ||16

 

உபேந்த்ரோ வாமன: ப்ராம்சு’:

அமோக: சு’சிரூர்ஜித: |

அதீந்த்ர:ஸங்க்ரஹ: ஸர்கோ

த்ருதாத்மா நியமோயம: ||17

 

வேத்யோ வைத்ய: ஸதா யோகீ

வீரஹா மாதவோ மது: |

அதீந்த்ரியோ மஹாமாயோ

மஹோத்ஸாஹோ மஹாபல: ||18

 

மஹா புத்திர்‌ மஹாவீர்யோ

மஹாச’க்திர்‌ மஹாத்யுதி: |

அநிர்த்தேச்’யவபு:

ஸ்ரீமான்அமேயாத்மா மஹாத்ரித்ருக்||19

 

மஹேஷ்வாஸோ மஹீபர்த்தா

ஶ்ரீநிவாஸ:ஸதாங்கதி: |

அநிருத்த: ஸுராநந்தோ

கோவிந்தோகோவிதாம்‌ பதி: ||20

 

மரீசிர்‌ தமனோஹம்ஸ:

ஸுபர்ணோ புஜகோத்தம: |

ஹிரண்யநாப: ஸுதபா:

பத்மநாப: ப்ரஜாபதி: ||21

 

அம்ருத்யு: ஸர்வத்ருக்‌ ஸிம்ஹ:

ஸந்தாதா ஸந்திமானம்‌ ஸ்த்திர: |

அஜோ துர்மர்ஷண: சா’ஸ்தா

விச்’ருதாத்மா ஸுராரிஹா ||22

 

குருர்‌ குருதமோ தாம;

ஸத்ய: ஸத்ய: பராக்ரம: |

நிமிஷோ(அ)நிமிஷ: ஸ்ரக்வீ

வாசஸ்பதி ருதாரதீ: ||23

 

அக்ரணீர்-க்ராமணீ: ஸ்ரீமான்‌

ந்யாயோ நேதா ஸமீரண: |

ஸஹஸ்ரமூர்த்தாவிச்’வாத்மா‌

ஸஹஸ்ராக்ஷ: ஸஹஸ்ரபாத்‌ ||24

 

ஆவர்த்தனோ நிவ்ருத்தாத்மா

ஸம்வ்ருத: ஸம்ப்ரமர்த்தன: |

அஹ:ஸம்வர்த்தகோ வஹ்னி-ரநிலோ தரணீதர: ||25

 

ஸுப்ரஸாத: ப்ரஸந்நாத்மா

விச்’வத்ருக்‌ விச்’வபுக்‌ விபு: |

ஸத்கர்த்தா ஸத்க்ருதஸ்: ஸாதூர்‌

ஜஹ்னுர்‌ நாராயணோநர: ||26

 

அஸங்க்யேயோ (அ)ப்ரமேயாத்மா

விசிஷ்ட: சி’ஷ்டக்ருச்‌சு’சி: /

ஸித்தார்த்த: ஸித்தஸங்கல்ப:

ஸித்தித: ஸித்தி ஸாதன: ||27

 

வ்ருஷாஹீ வ்ருஷபோ விஷ்ணுர்‌

வ்ருஷபர்வா வ்ருஷோதர: |

வர்த்தனோ வர்த்தமானச்’‌ ச

விவிக்த: ச்’ருதி ஸாகர: ||28

 

ஸுபுஜோ துர்த்தரோ வாக்மீ

மஹேந்த்ரோ வஸுதோ வஸு: |

நைகரூபோ ப்ருஹத்ரூப:

சி’பிவிஷ்ட: ப்ரகாச’ன: ||29

 

ஓஜஸ்‌தேஜோத்யுதிதர:

ப்ரகாசா’த்மா ப்ரதாபன: |

ருத்த: ஸ்பஷ்டாக்ஷரோ மந்த்ர:

சந்த்ராம்சு’ர்‌ பாஸ்கரத்யுதி: ||30

 

அம்ருதாம்சூ’த்பவோ பானு:

ச’ச’பிந்து: ஸூரேச்’வர: |

ஒளஷதம்‌ ஜகத: ஸேது:

ஸத்ய தர்ம பராக்ரம: ||31

 

பூதபவ்ய பவந்நாத:

பவன: பாவனோ(அ)நல: |

காமஹா காமக்ருத்‌ காந்த:

காம: காமப்ரத: ப்ரபு: ||32

 

யுகாதிக்ருத்‌ யுகாவர்த்தோ

நைகமாயோ மஹாச’ன: |

அத்ருச்’யோவ்யக்தரூபச்’ச

ஸஹஸ்ரஜிதனந்தஜித் ||33

 

இஷ்டோஷ்விசி’ஷ்ட: சி’ஷ்டேஷ்ட:

சி’கண்டீ நஹுஷோவ்ருஷ: |

க்ரோதஹா க்ரோதக்ருத்‌ கர்த்தா

விச்’வபாஹுர்‌ மஹீதர: ||34

 

அச்யுத: ப்ரதித: ப்ராண:

ப்ராணதோ வாஸவாநனுஜ: |

அபாம்நிதிரதிஷ்ட்டான

மப்ரமத்த: ப்ரதிஷ்ட்டித: ||35

 

ஸ்கந்த: .ஸ்கந்ததரோதுர்யோ

வரதோ வாயுவாஹன: |

வாஸுதேவோ ப்ருஹத்பானு

ராதிதேவ: புரந்தர: ||36

 

அசோ’கஸ்‌ தாரணஸ்-தார:

சூ’ர‌ செ’ளரிர்‌ ஜனேச்’வர: |

அனுகூல:‌ ச’தாவர்த்த:

பத்மீ பத்மநிபேக்ஷண: ||37

 

பத்மநாபோ(அ)ரவிந்தாக்ஷ:

பத்மகர்ப்ப: ச’ரீரப்ருத் |

மஹர்த்திர்ருத்தோ வ்ருத்தாத்மா

மஹாக்ஷோ கருடத்வஜ: ||38

 

அதுல: ச’ரபோ பீம:

ஸமயஜ்ஞோ ஹவிர்‌ஹரி: |

ஸர்வலக்ஷண லக்ஷண்யோ

லக்ஷ்மீவான்ஸமிதிஞ்ஜய: ||39

 

விக்ஷரோ ரோஹிதோ மார்க்கோ

ஹேதுர்‌ தாமோதர: ஸஹ: |

மஹீதரோ மஹாபாகோ

வேகவாநமிதாசன: ||40

 

உத்பவ: க்ஷோபணோதேவ:

ஸ்ரீகர்ப்ப: பரமேச்வர: |

கரணம்‌ காரணம்‌ கர்த்தா

விகர்த்தா கஹனோ குஹ: ||41

 

வ்யவஸாயோவ்யவஸ்த்தான:

ஸம்ஸ்த்தான: ஸ்த்தானதோத்ருவ: |

பரர்த்தி: பரமஸ்பஷ்ட :‌

துஷ்ட: புஷ்ட: சு’பேக்ஷண: ||42

 

ராமோ விராமோ விரதோ

மார்கோ நேயோ நயோ(அ)நய: |

வீர: ச’க்திமதாம்‌ ச்’ரேஷ்ட்டோ

தர்மோ தர்மவிதுத்தம: ||43

 

வைகுண்ட்ட: புருஷ: ப்ராண:

ப்ராணத: ப்ரணவ: ப்ருது: |

ஹிரண்யகர்ப்ப: ச’த்ருக்னோ

வ்யாப்தோ வாயுரதோக்ஷஜ: ||44

 

ருது : ஸுதர்சன: கால:

பரமேஷ்ட்டீபரிக்ரஹ: |

உக்ர: ஸம்வத்ஸரோ தக்ஷோ

விச்’ராமோ விச்’வதக்ஷிண: ||45

 

விஸ்தார: ஸ்த்தாவரஸ்தாணு:

ப்ரமாணம்‌ பீஜ மவ்யயம்‌ |

அர்த்தோ(அ)னர்த்தோ மஹாகோசோ

மஹாபோகோ மஹாதன: ||46

 

அநிர்விண்ண: ஸ்த்தவிஷ்டோ(அ)பூர்‌-

தர்மயூபோ மஹாமக: |

நக்ஷத்ரநேமிர்‌-நக்ஷத்ரீ

க்ஷம: க்ஷாம: ஸமீஹன: ||47

 

யஜ்ஞ இஜ்யோ மஹேஜ்யச்’ச

க்ரது: ஸத்ரம்‌ ஸதாங்கதி: |

ஸர்வதர்சீ’ விமுக்தாத்மா

ஸர்வஜ்ஞோ ஜ்ஞானமுத்தமம் ||48

 

ஸுவ்ரத: ஸுமுக: ஸூக்ஷ்ம:

ஸுகோஷ: ஸுகத: ஸுஹ்ருத் |

மநோஹரோ ஜிதக்ரோதோ

வீரபாஹுர்‌ விதாரண: ||49

 

ஸ்வாபன: ஸ்வவசோ’ வ்யாபீ

நைகாத்மா நைககர்மக்ருத்‌ |

வத்ஸரோ வத்ஸலோ வத்ஸீ

ரத்னகர்ப்போ தனேச்’வர: ||50

 

தர்மகுப்‌ தர்மக்ருத்‌ தர்மீ

ஸ-தஸத்க்ஷரமக்ஷரம்‌ /

அவிஜ்ஞாதா ஸஹஸ்ராம்சு’ர்-

விதாதா க்ருதலஷண: ||51

 

கபஸ்திநேமி: ஸத்வஸ்த்த:

ஸிம்ஹோ பூதமஹேச்’வர: |

ஆதிதேவோ மஹாதேவோ

தேவேசோ’ தேவப்ருத்‌ குரு: ||52

 

உத்தரோ கோபதிர்‌ கோப்தா

க்ஞானகம்ய: புராதன: |

ச’ரீரபூதப்ருத்‌ போக்தா

கபீந்த்ரோ பூரிதஷிண: ||53

 

ஸோமபோ(அ)ம்ருதப: ஸோம:

புருஜித்‌ புருஸத்தம: |

விநயோ ஜய: ஸத்யஸந்தோ

தாசா’ர்ஹ: ஸாத்வதாம்‌ பதி: ||54

 

ஜீவோ விநயிதா ஸாக்ஷீ

முகுந்தோ(அ)மிதவிக்ரம: /

அம்போநிதிரனந்தாத்மா

மஹோததிச’யோ(அ)ந்தக: ||55

 

அஜோ மஹார்ஹ: ஸ்வாபாவ்யோ

ஜிதாமித்ர: ப்ரமோதன: /

ஆனந்தோ நந்தனோ நந்த:

ஸத்யதர்மா த்ரிவிக்ரம: ||56

 

மஹா்ஷி: கபிலாசார்ய:

க்ருதஜ்ஞோ மேதினீபதி: |

த்ரிபதஸ்த்ரிதசா’த்யக்ஷோ

மஹாச்’ருங்க: க்ருதாந்தக்ருத் ||57

 

மஹாவராஹோ கோவிந்த:

ஸுஷேண: கனகாங்கதீ |

குஹ்யோகபீரோ கஹனோ

குப்தச்’‌ சக்ர கதாதர: ||58

 

வேதா: ஸ்வாங்கோ(அ)ஜித: க்ருஷ்ணோ

த்ருட: ஸங்கர்ஷணோ(அ)ச்’யுத: |

வருணோ வாருணோ வ்ருக்ஷ:

புஷ்கராக்ஷோ மஹாமனா: ||59

 

பகவான்‌ பகஹா(அ)நந்தீ

வநமாலீ ஹலாயுத: |

ஆதித்யோ ஜ்யோதிராதித்ய:

ஸஹிஷ்ணுர்கதிஸத்தம: ||60

 

ஸுதன்வா கண்டபரசுர்‌

தாருணோ த்ரவிணப்ரத: |

திவஸ்ப்ருக்‌ ஸர்வத்ருக்‌வ்யாஸோ

வாசஸ்பதிரயோநிஜ: ||61

 

த்ரிஸாமா ஸாமக: ஸாம

நிர்வாணம்‌ பேஷஜம்‌ பிஷக் |

ஸந்யாஸக்ருச்‌சம: சா’ந்தோ

நிஷ்ட்டா சா’ந்தி: பராயணம்‌ ||62

 

சு’பாங்க: சா’ந்தித: ஸ்ரஷ்டா

குமுத: குவலேச’ய:

கோஹிதோகோபதிர்‌ கோப்தா

வ்ருஷபாக்ஷோ வ்ருஷப்ரிய: ||63

 

அநிவர்த்தீ நிவ்ருத்தாத்மா

ஸம்க்ஷேப்தா க்ஷேமக்ருச்சிவ: |

ஸ்ரீவத்ஸவஷா: ஸ்ரீவாஸ:

ஸ்ரீபதி: ஸ்ரீமதாம்‌ வர: ||64

 

ஸ்ரீத: ஸ்ரீச’: ஸ்ரீநிவாஸ:

ஸ்ரீநிதி: ஸ்ரீவிபாவன: |

ஸ்ரீதர: ஸ்ரீகர: ச்’ரேய:

ஸ்ரீமான் லோகத்ரயாச்’ரய: ||65

 

ஸ்வக்ஷ: ஸ்வங்க: ச’தானந்தோ

நந்திர்‌ஜ்யோதிர்கணேச்’வர: |

விஜிதாத்மா(அ)விதேயாத்மா

ஸத்கீர்த்திச்’‌ சின்னஸம்ச’ய : ||66

 

உதீர்ண: ஸர்வதச்’சக்ஷு

ரனீச’: சா’ச்வதஸ்த்திர: |

பூச’யோ பூஷணோ பூதிர்‌

விசோ’க: சோகநாச’ன: ||67

 

அர்ச்சிஷ்மானர்ச்சித: கும்போ

விசு’த்தாத்மா விசோ’தன: |

அநிருத்தோ(அ)ப்ரதிரத:

ப்ரத்யும்னோ(அ)மிதவிக்ரம :||68

 

காலநேமிநிஹா வீர:

செள’ரி: சூ’ர ஜனேச்’வர: |

த்ரிலோகாத்மா த்ரிலோகேச’:

கேச’வ: கேசி’ஹா ஹரி: ||69

 

காமதேவ: காமபால:

காமீ காந்த: க்ருதாகம: |

அநிர்தேச்’யவபுர்‌ விஷ்ணுர்‌

வீரோ(அ)னந்தோ தனஞ்ஜய: ||70

 

ப்ரஹ்மண்யோ ப்ரஹ்மக்ருத்‌ ப்ரஹ்மா

ப்ரஹ்ம ப்ரஹ்மவிவர்த்தந: |

ப்ரஹ்மவித்‌ ப்ராஹ்மணோ ப்ரஹ்மீ

ப்ரஹ்மஜ்ஞோ ப்ராஹ்மணப்ரிய: ||71

 

மஹாக்ரமோ மஹாகர்மா

மஹாதேஜா மஹோரக: |

மஹாக்ரதுர்‌ மஹாயஜ்வா

மஹாயஜ்ஞோ மஹாஹவி: ||72

 

ஸ்தவ்ய: ஸ்தவப்ரிய: ஸ்தோத்ரம்‌

ஸ்துதி: ஸ்தோதாரணப்ரிய: |

பூர்ண: பூரயிதா புண்ய:

புண்யகீர்த்திரநாமய: ||73

 

மனோஜவஸ்‌ தீர்த்தகரோ

வஸுரேதா வஸுப்ரத: |

வஸுப்ரதோ வாஸுதேவோ

வஸுர்‌ வஸுமனா ஹவி: ||74

 

ஸத்கதி: ஸத்க்ருதி: ஸத்தா

ஸத்பூதி: ஸத்பராயண: |

சூ’ரஸேனோ யதுச்’ரேஷ்ட:

ஸந்நிவாஸ: ஸுயாமுன: ||75

 

பூதாவாஸோ வாஸுதேவ:

ஸர்வாஸு நிலயோ(அ)னல: |

தர்ப்பஹா தர்ப்பதோத்ருப்தோ

துர்த்தரோ(அ)தா(அ)பராஜித: ||76

 

விச்’வ மூர்த்திர்‌-மஹா மூர்த்திர்‌-

தீப்தமூர்த்தி-ரமூர்த்திமான்‌ |

அநேகமூர்த்தி-ரவ்யக்த:

ச’தமூர்த்தி: சதானன: ||77

 

ஏகோ நைக: ஸவ: க: கிம்‌

யத்தத்‌ பதமனுத்தமம் |

லோகபந்துர்‌ லோகநாதோ

மாதவோபக்தவத்ஸல: ||78

 

ஸுவர்ணவர்ணோ ஹேமாங்கோ

வராங்கச்’‌ சந்தனாங்கதீ |

வீரஹா விஷம: சூ’ன்யோ

க்ருதாசீ’ரசலச்’‌ சல: ||79

 

அமானீமானதோ மான்யோ

லோகஸ்வாமீ த்ரிலோகத்ருக்

ஸுமேதா மேதஜோ தன்ய:

ஸத்யமேதா தராதர: ||80

 

தேஜோவ்ருஷோ த்யுதிதர:

ஸர்வச’ஸ்த்ரப்ருதாம்‌ வர: |

ப்ரக்ரஹோ நிக்ரஹோவ்யக்ரோ

நைகச்’ருங்கோ கதாக்ரஜ: ||81

 

சதுர்‌மூர்த்திச்‌ சதுர்ப்பாஹுச்‌

சதுர்வ்யூஹஸ்சதுர்கதி: |

சதுராத்மா சதுர்ப்பாவச்‌

சதுர்வேத விதேகபாத்‌ ||82

 

ஸமாவர்த்தோ(அ)நிவ்ருத்தாத்மா

துர்ஜயோ துரதி க்ரம: |

துர்லபோ துர்கமோ துர்க்கோ

துராவாஸோ துராரிஹா ||83

 

சு’பாங்கோ லோகஸாரங்க:

ஸுதந்துஸ்தந்துவர்த்தன: |

இந்த்ரகர்மா மஹாகர்மா

க்ருதகர்மா க்ருதாகம: ||84

 

உத்பவ: ஸுந்தர: ஸுந்தோ

ரத்நநாப: ஸுலோசன: |

அர்க்கோ வாஜஸனச்’ருங்கீ

ஜயந்த்த: ஸர்வவிஜ்ஜயீ ||85

 

ஸுவர்ணபிந்து ரக்ஷோப்ய:

ஸர்வ வாகீச்’வரேச்’ வர: |

மஹாஹ்ரதோ மஹாகர்த்தோ

மஹாபூதோ மஹாநிதி: ||86

 

குமுத: குந்தர: குந்த:

பர்ஜன்ய: பாவனோ(அ)நில: |

அம்ருதாம்சோ(அ)ம்ருதவபு:

ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வதோமுக: ||87

 

ஸுலப: ஸுவ்ரத: ஸித்த:

ச’த்ருஜிச்‌-ச’த்ருதாபன: /

நயக்ரோதோதும்பரோ(அ)ச்வத்த

ச்சாணூராந்த்ர நிஷூதன: ||88

 

ஸஹஸ்ரார்ச்சி: ஸப்தஜிஹ்வ:

ஸப்தைதா: ஸப்தவாஹன: |

அமூர்த்திரனகோ(அ)சிந்த்யோ

பயக்‌ருத்‌ பயநாசன: ||89

 

அணுர்‌ ப்ருஹத்‌ க்ருச’: ஸ்த்தூலோ

குணப்ருந்‌நிர்குணோமஹான்‌ |

அத்ருத: ஸ்வத்ருத; ஸ்வாஸ்ய:

ப்ராக்வம்சோ வம்சவர்த்தன: ||90

 

பாரப்ருத்‌ கதிதோ யோகீ

யோகீச’: ஸர்வகாமத: |

ஆச்’ரம: ச’ரமண: க்ஷாம:

ஸுபர்ணோ வாயுவாஹன: ||91

 

தனுர்த்தரோ தனுர்வேதோ

தண்டோ தமயிதாதம: |

அபராஜித: ஸர்வஸஹோ

நியந்தா(அ)நியமோ(அ)யம: ||92

 

ஸத்வவான் ஸாத்விக: ஸத்ய:

ஸத்யதர்ம பராயண: |

அபிப்ராய: ப்ரியார்ஹோ(அ)ர்ஹ:

ப்ரியக்ருத்‌ ப்ரீதி வர்த்தன: ||93

 

விஹாயஸகதிர்‌-ஜ்யோதி:

ஸூருசிர்‌-ஹுதபுக்‌ விபு: |

ரவிர்விரோச’ன: ஸூர்ய:

ஸவிதா ரவிலோசன: ||94

 

அனந்தோ ஹுதபுக்‌போக்தா

ஸுகதோ நைகஜோ(அ)க்ரஜ: |

அதிர்விண்ண: ஸதாமர்ஷீ

லோகாதிஷ்ட்டானமத்புத: ||95

 

ஸநாத்‌ ஸநாதனதம:

கபில: கபிரவ்யய: |

ஸ்வஸ்தித: ஸ்வஸ்திக்ருத்‌ ஸ்வஸ்தி

ஸ்வஸ்திபுக்‌ ஸ்வஸ்தி தக்ஷிண: ||96

 

அரெளத்ர: குண்டலீ சக்ரீ

விக்ரம்யூர்ஜிதசாஸன: |

ச’ப்தாதிக: ச’ப்தஸஹ:

சி’சிர: ச’ர்வரீகர: ||97

 

அக்ரூர: பேசலோ தக்ஷோ

தக்ஷிண: க்ஷமிணாம்வர: |

வித்வத்தமோ வீதபய:

புண்யச்’ரவண கீர்த்தன: ||98

 

உத்தாரணோ துஷ்க்ருதிஹா

புண்யோ து: ஸ்வப்னநாசன: |

வீரஹா ரக்ஷண: ஸந்தோ

ஜீவன: பர்யவஸ்த்தித: ||99

 

அனந்தரூபோ(அ)னந்தஸ்ரீர்‌

ஜித மன்யுர்‌ பயாபஹ: |

சதுரச்’ரோ கபீராத்மா

விதிசோ’ வ்யாதிசோ’ திச’: ||100

 

அனாதிர்‌ பூர்ப்புவோ லக்ஷ்மீ:

ஸுவீரோ ருசிராங்கத: |

ஜனனோ ஜன்ஜன்மாதிர்‌

பீமோ பீமபராக்ரம: ||101

 

ஆதாரநிலயோ(அ)தாதா

புஷ்பஹாஸ: ப்ரஜாகர: |

ஊர்த்வக: ஸத்பதாசார:

ப்ராணத: ப்ரணவ: பண: ||102

 

ப்ரமாணம்‌ ப்ராணநிலய:

ப்ராணப்ருத்‌ ப்ராணஜீவன: |

தத்வம்‌ தத்வவிதேகாத்மா

ஜன்மம்ருத்யு ஐராதிக: ||103

 

பூர்ப்புவ: ஸ்வஸ்தருஸ்‌தார:

ஸவிதா ப்ரபிதாமஹ: |

யஜ்ஞோ யஜ்ஞபதிர்‌ யஜ்வா

யஜ்ஞாங்கோ யஜ்ஞவாஹன: ||104

 

யஜ்ஞப்ருத்‌யஜ்ஞக்ருத்‌ யஜ்ஞீ

யஜ்ஞபுக்‌-யஜ்ஞஸாதன: |

யஜ்ஞாந்தக்ருத்‌-யஜ்ஞகுஹ்ய-

மன்ன-மன்னாத ஏவ ச ||105

 

ஆத்மயோனி: ஸ்வயம்ஜாதோ

வைகாந: ஸாமகாயன: |

தேவகீ நந்தன: ஸ்ரஷ்டா

க்ஷிதீச’: பாபநாச’ன: ||106

 

ச’ங்கப்ருந்நந்தகீ சக்ரீ

சா’ர்ங்கதன்வா கதாதர: |

ரதாங்கபாணி ரக்ஷோப்ய:

ஸர்வ ப்ரஹரணாயுத: ||107

 

ஸர்வ ப்ரஹரணாயுத ஒம்‌ நம இதி

வனமாலீ கதீ சா’ர்ங்கீ

ச’ங்கீ சக்ரீ ச நந்தகீ |

ஸ்ரீமான்நாராயணோ விஷ்ணுர்‌

வாஸுதேவோ(அ)பிரக்ஷது ||108

(என்று 3 தடவை சொல்லவும்‌)

 

பலச்ருதி

இதீதம்‌ கீர்த்தனீயஸ்ய

கேச’வஸ்ய மஹாத்மன: |

நாம்னாம் ‌ஸஹஸ்ரம்‌ திவ்யானாம்‌

அசே’ஷேண ப்ரகீர்த்திதம் ‌||1

 

ய இதம்‌ ச்’ருணுயாந்‌நித்யம்‌

யச்’சாபி பரிகீர்த்தயேத்‌ |

நாசு’பம் ப்ராப்னுயாத் ‌கிஞ்சித்‌

ஸோ(அ) முத்ரேஹ ச மானவ: ||2

 

வேதாந்தகோ ப்ராஹ்மண: ஸ்யாத்‌

க்ஷத்ரியோ விஜயீ பவேத்‌|

வைச்’யோ தன-ஸம்ருத்த: ஸ்யாத்

சூ’த்ர: ஸுக மவாப்னுயாத்‌ ||3

 

தர்மார்த்தீ ப்ராப்னுயாத்‌தர்ம

மர்த்தார்த்தீ சார்த்த மாப்னுயாத்‌|

காமான-வாப்னுயாத் ‌காமீ

ப்ரஜார்த்தீ சாப்னுயாத்‌ ப்ரஜாம்‌ ||4

 

பக்திமான் ய: ஸதோத்தாய

சு’சி ஸ்‌தத்கதமானஸ: |

ஸஹஸ்ரம்‌ வாஸுதேவஸ்ய

நாம்னா-மேதத்‌ ப்ரகீர்த்தயேத் ‌||5

 

யச’: ப்ராப்னோதி விபுலம்‌

யாதி ப்ராதான்யமேவ ச|

அசலாம்‌ ச்’ரியமாப்னோதி

ச்’ரேய: ப்ராப்னோத்ய னுத்தமம் ||6

 

ந பயம்‌ க்வசிதாப்னோதி

வீர்யம் ‌தேஜச்’ ச விந்ததி /

பவத்யரோகோ த்யுதிமான்

பலரூப குணான்வித: ||7

 

ரோகார்தோ முச்யதே ரோகாத்‌

பத்தோ முச்யேத பந்தனாத்‌|

பயான் முச்யேத பீதஸ்து

முச்யேதாபன்ன ஆபத: ||8

 

துர்காண்யதிதர த்‌யாசு

புருஷ: புருஷோத்தமம்‌|

ஸ்துவந்‌நாம ஸஹஸ்ரேண

நித்யம் ‌பக்தி ஸமன்வித: ||9

 

வாஸுதேவாச்’ரயோ மர்த்யோ

வாஸுதேவ பராயண: |

ஸர்வபா பவிசு’த்தாத்மா

யாதி ப்ரஹ்ம ஸநாதனம்‌ ||10

 

ந வாஸு தேவ பக்தானாம்‌

அசு’பம்‌ வித்யதே க்வசித்‌|

ஜன்ம ம்ருத்யு ஜராவ்யாதி

பயம்‌ நைவோ பஜாயதே ||11

 

இமம்‌ ஸ்தவமதீயான:

ச்’ரத்தாபக்தி ஸமன்வித: |

யுஜ்யேதாத்ம ஸுகக்ஷாந்தி

ஶ்ரீத்ருதி: ஸ்ம்ருதி கீர்த்திபி: ||12

 

ந க்ரோதோ ந ச மாத்ஸர்யம்‌

ந லோபோ நாசு’பாமதி: |

பவந்தி க்ருதபுண்யானாம்‌

பக்தானாம்‌ புருஷோத்தமே ||13

 

த்யெள: ஸ சந்த்ரார்க்க நக்ஷத்ரா

கம் திசோ’ பூர்‌மஹோததி: |

வாஸுதேவஸ்ய வீர்யேண

வித்ருதானி மஹாத்மன: ||14

 

ஸஸுராஸுர கந்தர்வம்‌

ஸயக்ஷோரக ராக்ஷஸம்‌|

ஜகத்வசே’ வர்த்ததேதம்‌

க்ருஷ்ணஸ்ய ஸ சராசரம் ‌||15

 

இந்த்ரியாணி மனோபுத்தி:

ஸத்வம்‌ தேஜோ பலம்‌ த்ருதி: |

வாஸுதேவாத்ம கான்யாஹூ:

க்ஷேத்ரம்‌ க்ஷேத்ரஜ்ஞ ஏவ ச ||16

 

ஸர்வாகமானா மாசார:

ப்ரதமம் ‌பரிகல்பதே|

ஆசார ப்ரபவோ தர்மோ

தர்மஸ்ய ப்ரபுரச்யுத: ||17

 

ருஷய: பிதரோ தேவா:

மஹாபூதானி தாதவ: |

ஜங்கமா ஜங்கமம்‌ சேதம்‌

ஜகந்‌நாராயணோத்பவம் ||18

 

யோகோஜ்ஞானம்‌ ததா ஸாங்க்யம்‌

வித்யா: சி’ல்பாதிகர்மச|

வேதா: சா’ஸ்த்ராணி விஜ்ஞானம்‌

ஏதத் ‌ஸர்வம் ‌ஜனார்த்தனாத் ‌||19

 

ஏகோ விஷ்ணுர்‌ மஹத் பூதம்‌

ப்ருதக்‌பூதா ன்யநேகச’: |

த்ரீன்லோகான் வ்யாப்ய பூதாத்மா

புங்க்தே விச்’வபுகவ்யய: ||20

 

இமம் ‌ஸ்தவம்‌ பகவதோ

விஷ்ணோர் ‌வ்யாஸேன கீர்த்திதம்‌ /

படேத்ய இச்சேத் ‌புருஷ:

ச்’ரேய: ப்ராப்தும் ‌ஸுகானி ச ||21

 

விச்’வேச்’வரமஜம்‌ தேவம்‌

ஜகத: ப்ரபுமவ்யயம்‌|

பஜந்தி யே புஷ்கராக்ஷம்‌

ந தே யாந்தி பராபவம்‌ ||22

 

ந தே யாந்தி பராபவ ஓம் நம இதி

அர்ஜுன உவாச

பத்மபத்ர விசா’லாக்ஷ

பத்மநாப ஸுரோத்தம |

பக்தானா மனுரக்தானாம்‌

த்ராதா பவ ஜநார்த்தன ||23

 

ஸ்ரீ பகவானுவாச-

யோ மாம்‌ நாம ஸஹஸ்ரேண

ஸ்தோதுமிச்சதி பாண்டவ |

ஸோ(அ)ஹமேகேன ச்’லோகேன

ஸ்துத ஏவ ந ஸம்ச’ய: ||24

 

ஸ்துத ஏவ ந ஸம்ச’ய ஓம்‌ நம இதி

வ்யாஸ உவாச-

வாஸனாத்‌ வாஸுதேவஸ்ய

வாஸிதம்‌ புவனத்ரயம்‌ |

ஸர்வபூத நிவாஸோ(அ)ஸி

வாஸுதேவ நமோ(அ)ஸ்துதே ||25

 

ஸ்ரீ வாஸுதேவ நமோஸ்துத ஒம்‌ நம இதி

ஸ்ரீ பார்வத்யுவாச-

கேனோபாயேன லகுனா

விஷ்ணோர்‌ நாம ஸஹஸ்ரகம்‌ /

பட்யதே பண்டிதைர்‌ நித்யம்|

ச்’ரோதுமிச்சாம்யஹம்‌ ப்ரபோ ||26

 

ஸ்ரீ ஈ’ச்வர உவாச-

ஸ்ரீ ராம ராம ராமேதி

ரமே ராமே மனோரமே |

ஸஹஸ்ரநாம தத்துல்யம்‌

ராமநாம வரானனே ||27

 

(என்று 3 தடவை சொல்லவும்)

 

ஸ்ரீராமநாம வரானன ஓம்‌ நம இதி

ஸ்ரீ ப்ரஹ்மோவாச-

நமோ(அ)ஸ்த்வநனந்தாய ஸஹஸ்ரமூர்த்தயே

ஸஹஸ்ர பாதாக்ஷி சிரோரு பாஹவே |

ஸஹஸ்ர நாம்னே புருஷாய சா’ச்வதே

ஸஹஸ்ர கோடி யுகதாரிணே நம: ||28

 

ஸ்ரீஸஹஸ்ரகோடி யுகதாரிண ஒம்‌ நம இதி

ஸஞ்ஜய உவாச-

யத்ர யோகேச்’வர: க்ருஷ்ணோ

யத்ர பார்த்தோ தனுர்த்தர: |

தத்ர ஸ்ரீர்‌ விஜயோ பூதிர்‌

த்ருவா நீதிர்‌ மதிர் மம ||29

 

ஸ்ரீ பகவானுவாச-

அனன்யாஸ் சிந்தயந்தோமாம்

யே ஜனா: பர்யுபாஸதே |

தேஷாம் நித்யாபி யுக்தாநாம்

யோகக்ஷேமம் வஹாம்யஹம் ||30

 

பரித்ராணாய ஸாதூனாம்‌

விநாசா’ய ச துஷ்க்ருதாம்‌ |

தர்ம ஸம்ஸ்தாபனார்த்தாய

ஸம்பவாமி யுகே யுகே ||31

 

ஆர்த்தா விஷண்ணா: சி’திலாஸ்ச பீதா:

கோரேஷுச வ்யாதிஷு வர்த்தமானா: |

ஸங்கீர்த்ய நாராயண ச’ப்த மாத்ரம்‌

விமுக்தது: கா: ஸுகினோ பவந்து ||32

 

காயேன வாசா மனஸாஇந்த்ரியைர்‌வா

புத்த்யாத்மனாவா ப்ரக்ருதே: ஸ்வபாவாத்‌

கரோமி யத்யத்‌ ஸகலம்‌ பரஸ்மை

நாராயணாயேதி ஸமர்ப்பயாமி..

 

இதி ஸ்ரீ விஷ்ணு ஸஹஸ்ரநாம ஸ்தோத்ரம் ஸம்பூர்ணம்.